Przed zbliżającym się Świętem Zmarłych postanowiliśmy odwiedzić warszawskie Cmentarze Powązkowskie. Spacer odbył się 26 października 2023 roku. Wzięło w nim udział udział 16 członków Koła Seniora. Grupa spotkała się o godz. 10.00 przy zabytkowej bramie św. Honoraty cywilnego cmentarza „Stare Powązki”, skąd rozpoczęto zwiedzanie nekropolii. Przewodnikiem był Pan Jarosław Wojciechowski - warsawianista, znany już grupie z poprzednich spacerów.
Na wstępnie przedstawił nam krótko historię cmentarza, z której dowiedzieliśmy się, że historia nekropoli zaczęła się pod koniec XVIII w., kiedy to rodzina Szymanowskich sprzedała grunty o powierzchni 2,6 ha. na jej powstanie. Dzisiaj cmentarz ma powierzchnię 43 ha. Pierwszy pochówek odbył się w roku 1791, a do dzisiaj pochowano na nim ponad milion osób.
Cmentarz położony na terenie dzielnicy Wola, między ulicami Okopową, Powązkowską, Tatarską i Jana Ostroroga jest pomnikiem historii, świadkiem wielu wydarzeń historycznych i miejscem gdzie spotkamy wiele przykładów dziewiętnastowiecznej rzeźby i techniki (np. żelazne ozdobne ogrodzenia grobów).
Podczas okupacji na cmentarzu znajdowały się konspiracyjne, podziemne arsenały broni tzw. „dziuple”, a podczas Powstania Warszawskiego Niemcy umieścili na jego terenie czołgi i toczyły się tu ciężkie walki. W konsekwencji działań wojennych około 20% nagrobków uległo zniszczeniu, a Katakumby zostały poważnie uszkodzone.
Na cmentarzu pochowano wiele znanych osób, wielce zasłużonych dla kraju. Podczas spaceru odwiedziliśmy groby i tablice epitafijne :
ludzi sztuki i kultury - Gustawa Holoubka, Niny Andrycz, Wojciecha Bogusławskiego, Stanisława Moniuszki, Zdzisława Maklakiewicza, Henryka Wieniawskiego i wreszcie Jerzego Waldorffa – krytyka muzycznego, warsawianisty i inicjatora społecznej zbiórki pieniędzy na renowację zbytkowych nagrobków na Powązkach. Akcja znalazła naśladowców na cmentarzach w całej Polsce;
przedsiębiorców i przemysłowców - np. Juliana Frageta - syna Józefa założyciela znanej na całą Europę fabryki platerów, z których wykonywano niemalże wszystko co jest potrzebne w domu: ampułki, lampy, doniczki, obudowy luster, zastawę stołową. Fabryka przetrwała II wojnę światową i została upaństwowiona, jak inne fabryki, Antoniego Bliklego - założyciela słynnego zakładu cukierniczego, znanego nie tylko w Polsce i rodu Fukierów - jednej z najsłynniejszych rodzin zajmującej się przez kilkaset lat dystrybucją win w Warszawie;
inżynierów - np. Feliksa Pancera, który w l połowie XIX w. kierował budową zwodzonego, drewnianego mostu przez Narew między twierdzą Modlin a Kępą Szwedzką, a pod koniec lat 20 XIX w. sporządził projekt jednoprzęsłowego mostu żelaznego przez Wisłę koło Warszawy. Był także projektantem i budowniczym zbudowanego w połowie XIX w. „Wiaduktu Pancera”, łączącego do 1944 r. Plac Zamkowy z brzegiem Wisły, na przedłużeniu którego usytuowano następnie most Kierbedzia;
polityków - np. Stanisława Wojciechowskiego – Prezydenta RP, Jana Nowaka-Jeziorańskiego, publicysty, słynnego kuriera Armii Krajowej w czasie wojny;
ludzi, którzy oddali życie za wolną Polskę - np. poległych na wschodzie, upamiętnionych symbolicznymi grobami przy kościele i krzyżami na jego ścianie, Jana Kilińskiego – mistrza szewskiego, jednego z przywódców Insurekcji Kościuszkowskiej w Warszawie, grób pułkownika Węgłowskiego z autentyczną armatą z XIX w., grób Pięciu Poległych z grupy czerwonej, którzy zginęli w pokojowej manifestacji w lutym 1861r.
Następnym punktem były zabytkowe Katakumby – gdzie zatrzymaliśmy się przy miejscach złożenia urn z prochami Ireny Jarockiej i Czesława Niemena, i Aleja Zasłużonych, niedostępna jednak dla zwiedzających z powodu prowadzonych prac rewitalizacyjnych. Zatrzymaliśmy się tylko przy grobie Stanisława Reymonta - laureata nagrody Nobla za powieść „Chłopi”.
Niestety pogoda nie sprzyjała spacerowi. Padająca mżawka nie przeszkadzała jednak zwiedzającym. Magia miejsca i sposób opowieści p. Jarka rekompensowały niedogodności. Ale kiedy przy grobie znanej aktorki z II połowy XIX w. – amantki Marii Wisnowskiej lunął deszcz, grupa zdecydowała o zakończeniu zwiedzania, żywiąc nadzieję na kontynuację spaceru na Cmentarzu Wojskowym w innym terminie.
Notatkę przygotowali: Wanda Mikołajczyk i Andrzej Macheła-Olszacki Koło Seniora SITPNiG O/Warszawa II.
Wszystkie fotografie: Maria Błaziak